LUCAS 21, 5-19

5 Het gesprek kwam op de tempel. Men zei dat die met fraaie stenen en wijgeschenken was versierd. Maar Hij zei: 6 ‘Er zal een tijd komen dat van alles wat u daar ziet geen steen op de andere zal blijven; ze worden allemaal neergehaald.’ 7 Daarop vroegen ze Hem: ‘Meester, wanneer zal dat plaatsvinden? En wat zal het teken zijn dat dit gaat gebeuren?’ 8 ‘Kijk uit’, zei Hij, ‘dat u niet op een dwaalspoor wordt gebracht. Want velen zullen optreden in mijn naam en zeggen: “Ik ben het”, of: “De tijd is gekomen.” Loop niet achter hen aan. 9 Wanneer u hoort van oorlogen en onlusten, wees dan niet verontrust. Want dat moet eerst gebeuren, maar het is niet meteen het einde.’ 10 Toen zei Hij hun: ‘Het ene volk zal opstaan tegen het andere en het ene koninkrijk tegen het andere. 11 Er zullen zware aardbevingen zijn en op verscheidene plaatsen hongersnood en pest; en er zullen zich schrikwekkende en grote tekenen voordoen aan de hemel. 12 Maar voordat dit allemaal gebeurt zal men u oppakken en vervolgen, u uitleveren aan de synagogen en u gevangenzetten. U wordt voorgeleid aan koningen en gouverneurs omwille van mijn naam; 13 dat geeft u de gelegenheid om te getuigen. 14 Neem u heilig voor om u er van tevoren geen zorgen over te maken hoe u zich zult verdedigen. 15 Want Ik zal u wijze woorden in de mond leggen, zodat geen van uw tegenstanders u zal kunnen weerstaan of tegenspreken. 16 U zult zelfs door uw ouders, uw broers en zusters, uw familie en vrienden worden uitgeleverd en sommigen van u zal men ter dood brengen; 17 u zult door iedereen gehaat worden vanwege mijn naam. 18 Maar geen haar van uw hoofd zal gekrenkt worden. 19 Als u volhardt, zult u uw leven winnen.

Suggesties voor schriftlezingen

1. Jes 24, 1-6 De weg van het doemen

2. 1 Tes 5, 14-23 De weg van bewaring

3. Lc 21, 5-19 Gaan wij de weg doemend of bewarend

INLEIDENDE NOTITIES

Wat ik in de tekst gelezen heb.

Dit evangelie is een eindtijdverhaal, soms ook Olijfbergrede genoemd. Hierin worden zowel apocalyptische als eschatologische perspectieven ingenomen. Het eerste is het menselijke perspectief. Vanuit het heden kijkt men naar een bedreigende toekomst, dit kan gemakkelijk leiden tot doemdenken. We zien dit vaak bij etnisch georiënteerd christenen, die willen vasthouden aan een nationale identiteit zoals bij de steun voor Trump's 'Make America Great Again'. Het tweede is het Goddelijke perspectief, waarbij men vanuit de ervaring van het toekomstige Koninkrijk Gods naar het heden kijkt. Dit is het perspectief van de hoop, dat meer kenmerkend is voor het ethische christendom. Figuren als Navalny toonden dit door te strijden voor rechtvaardigheid en tegen corruptie, gedreven door christelijke waarden.

Wat de tekst bij mij oproept.

Dit evangelie roept bij mij tegengestelde gevoelens op. Enerzijds is er angst, verschrikking, gezien de huidige toestand van de wereld, en de dreiging van totale vernietiging. Anderzijds is er een diep verlangen naar vrede en gerechtigheid Ik put hoop uit de zachte krachten die ik bij moedige mensen zie zoals Titus Brandsma, Etty Hillesum, Martin Luther King en anderen. Van hen leer ik niet de moed te verliezen in schijnbaar hopeloze omstandigheden.

Overweging Lucas 21, 5-19; uitgebreide versie

GAAN WIJ DE WEG DOEMEND OF BEWAREND?

De passage uit Lucas 21, verzen 5 tot en met 19, confronteert ons met een indringende blik op de eindtijd, zoals die in de evangelische traditie vlak voor het einde van het kerkelijk jaar wordt gepresenteerd. Deze verhalen zijn een samensmelting van twee cruciale perspectieven: het apocalyptische en het eschatologische. De apocalyptiek biedt ons het narratief van de geschiedenis, een chronologische kaart die de reis van Alpha naar Omega beschrijft – de externe, objectieve loop van gebeurtenissen. Het vertelt ons waar we onvermijdelijk heen gaan. De eschatologie daarentegen, beweegt zich van Omega naar Alpha, en geeft ons de zingeving; het is de theologische sleutel om die reis te interpreteren. Dit is de interne, subjectieve reis van betekenisgeving, die ons vertelt wie we moeten zijn in het licht van die bestemming. De eerste is een blik op de klok van de geschiedenis; de tweede is een blik in de spiegel van de eeuwigheid. Samen schetsen ze een dynamisch en diepgaand beeld van de menselijke conditie, gevangen tussen begin en einde, tussen tijd en betekenis.

In dit specifieke evangelie ligt de nadruk onmiskenbaar op de apocalyptiek. Jezus kondigt de komende verwoesting van de tempel aan en waarschuwt indringend voor valse profeten die zich zullen aandienen als verlossers in Zijn naam. Hij spreekt over de donkere wolken van oorlogen en onlusten, waarin het ene volk tegen het andere zal opstaan, en het ene koninkrijk tegen het andere. Rampen zoals aardbevingen, hongersnood en pest worden genoemd, evenals angstaanjagende tekenen aan de hemel. Te midden van deze onheilspellende voorspellingen geeft Jezus echter ook concrete aanwijzingen voor Zijn volgelingen: zij zullen vervolgd en uitgeleverd worden, maar juist in die momenten van beproeving zullen zij de gelegenheid krijgen om te getuigen van het Koninkrijk Gods. De boodschap is helder: maak je geen zorgen over hoe je je zult verdedigen, want de Heilige Geest zal je de juiste woorden in de mond leggen. Uiteindelijk belooft Jezus dat zij die volharden, hun leven zullen winnen, en dat geen haar op hun hoofd gekrenkt zal worden. Pas vanaf vers 27 komt de Mensenzoon met macht en heerlijkheid om te verkondigen dat het Koninkrijk Gods nabij is.

In een apocalyptisch wereldbeeld is de reis er een van toenemende spanning, conflict en moreel verval, die opbouwt naar een cataclysmische confrontatie. De focus ligt op de gebeurtenissen die leiden tot het einde: de tekenen der tijden, de opkomst van kwade machten, en de uiteindelijke dag des oordeels. Ik herken deze apocalyptische mentaliteit sterk bij evangelische en zionistische christenen in Amerika, zoals treffend belicht in de documentaire "Bidden voor het einde". Zij geloven in een letterlijke vervulling van Bijbelse profetieën over de eindtijd en menen hierin een actieve rol te kunnen spelen om de wederkomst van Christus te bespoedigen. Deze denkwijze is vaak verweven met een etnisch christendom, waarbij religieuze identiteit sterk verbonden is met een specifieke etnische of nationale identiteit, zoals we zien bij de steun voor de 'Make America Great Again'-ideologie van president Trump.

Tegenover dit staat het ethisch christendom, dat de nadruk legt op de morele en ethische implicaties van het geloof in het dagelijks leven en in maatschappelijke vraagstukken. Ik zie dit belichaamd in figuren als Navalny, die met zijn onverschrokken strijd voor rechtvaardigheid en tegen corruptie de christelijke waarden van de Bergrede als leidraad nam. Zijn onwrikbaar optimisme en overtuiging dat het kwaad uiteindelijk overwonnen zou worden, zelfs met gevaar voor eigen leven, brachten een eschatologische hoop op betere tijden tot uitdrukking. Ook de oproep tot barmhartigheid van de Episcopaalse bisschop Mariann Budde tijdens de nationale gebedsdienst na de inauguratie van Trump, waarin zij genade vroeg voor immigranten en LHBTI+ personen, is een krachtig voorbeeld van ethisch christendom en de christelijke plicht tot mededogen.

De pericoop uit Lucas roept bij mij diep tegenstrijdige gevoelens op. Enerzijds is er een gevoel van schrik, gevoed door de gevaarlijke geopolitieke ontwikkelingen van de laatste tijd, zoals de aanhoudende dreiging vanuit Rusland. Dit kan gemakkelijk leiden tot doemdenken, en die angst kan omslaan in destructief, agressief gedrag. Het beeld van een wereld die afstevent op chaos en confrontatie, zoals beschreven in de apocalyptische delen van het evangelie, kan verlammend werken en tot wanhoop leiden.

Aan de andere kant is er echter een diep verlangen naar vrede en gerechtigheid. Wat mij ondanks de sombere vooruitzichten hoop geeft, is het moedige optreden van hen die in schijnbaar hopeloze omstandigheden voor mij een voorbeeld zijn. Ik denk hierbij aan Jezus Christus zelf, die in Zijn lijden en opstanding de ultieme overwinning van de liefde toonde. Maar ook aan Titus Brandsma en Etty Hillesum, die in de donkerste tijden van oorlog en vervolging bleven vasthouden aan hun menselijkheid en geloof. En aan Martin Luther King, die met vreedzaam verzet streed voor gerechtigheid en gelijkheid. Recentelijk zijn Navalny en Mariann Budde voorbeelden van onversaagdheid en mededogen.

De weg die zij gaan, is geen gemakkelijke. Het is een smalle weg van het bewaren van wat in Gods ogen kostbaar en mooi is, een weg die slechts weinigen van ons zullen gaan. Dit staat in schril contrast met de brede weg van het doemdenken en doemen, waarbij men met geweld de wederkomst van Christus meent te kunnen bespoedigen, of simpelweg passief de ondergang afwacht. De 'doemenden' streven naar een einde der tijden dat pas zal plaatsvinden na verwoesting. De 'bewarenden' daarentegen, worden geraakt door Gods Geest van Liefde, die ons allen vrijmaakt. Zij worden ontrukt aan plaats, tijd en gemeenschap, en proeven iets van het Eeuwige Leven in Gods tegenwoordigheid. Zij verkiezen het om Pelgrims van de Hoop te zijn, in plaats van Ruiters van de Apocalyps.

Met Psalm 84 bid ik: liever te staan op de drempel van het Koninkrijk Gods, dan te wijlen in de tenten der boosheid. Amen. 

Overweging Lucas 21, 5-19 voor provincieliturgie

GAAN WIJ DE WEG DOEMEND OF BEWAREND?

Deze bijbelpassage over de eindtijd, toont twee perspectieven: het apocalyptische en het eschatologische. Het apocalyptische perspectief is menselijk; het vertelt ons het verhaal van de geschiedenis, van begin tot einde, en beschrijft de gebeurtenissen. Het eschatologische is Goddelijk, het geeft betekenis aan gebeurtenissen in het heden en vertelt ons wie we moeten zijn vanuit onze ervaring van het toekomstige Koninkrijk Gods.

In dit evangelie ligt de nadruk op het apocalyptische. Jezus voorspelt de verwoesting van de tempel en waarschuwt voor valse profeten. Hij spreekt over oorlogen, rampen en tekenen aan de hemel. Te midden hiervan roept Jezus op tot getuigenis. Zelfs als je wordt vervolgd, zal de Heilige Geest je de juiste woorden geven. Uiteindelijk zullen zij die volharden hun leven redden. Pas vanaf vers 27 komt de Mensenzoon om te verkondigen dat Gods Koninkrijk nabij is.

In een apocalyptisch wereldbeeld bouwt alles op naar een climax van conflict en chaos, eindigend in een confrontatie tussen goed en kwaad. Dit zien we terug bij evangelische en zionistische christenen in Amerika. Zij geloven dat ze de wederkomst van Christus kunnen bespoedigen door letterlijk Bijbelse profetieën te vervullen. Deze etnisch christelijke mentaliteit is vaak verbonden met een nationale identiteit, zoals bij de steun voor Trump's 'Make America Great Again'.

Hier tegenover staat het ethisch christendom, dat zich richt op de morele kant van het geloof. Figuren als Navalny toonden dit door te strijden voor rechtvaardigheid en tegen corruptie, gedreven door christelijke waarden die te vinden zijn in de Bergrede. Ook bisschop Mariann Budde toonde ethisch leiderschap door te pleiten voor barmhartigheid voor immigranten en LHBTI+ personen.

Dit evangelie roept bij mij gemengde gevoelens op. Enerzijds is er schrik door de huidige geopolitieke spanningen, wat kan leiden tot doemdenken. Deze angst kan omslaan in agressief, destructief gedrag. Anderzijds is er een diep verlangen naar vrede en gerechtigheid. Ik put hoop uit moedige mensen die in moeilijke tijden standhielden. Denk aan Titus Brandsma, Etty Hillesum, Martin Luther King, en Navalny. Hun weg is niet makkelijk, een smalle weg van het bewaren wat waardevol is in Gods ogen. Dit staat haaks op de brede weg van het doemdenken, waarbij men met geweld het einde probeert te forceren. De 'bewarenden' laten zich leiden door Gods Liefde, die ons vrijmaakt. Zij ervaren iets van Gods Eeuwige Leven en willen Pelgrims van de Hoop zijn, geen Ruiters van de Apocalyps. Met Psalm 84 bid ik: liever te staan op de drempel van het Koninkrijk Gods, dan te wijlen in de tenten der boosheid. Amen.

Gebed

Goede, genadige God, als wij het moeilijk hebben in ons leven, als alles hopeloos lijkt, stuur ons dan uw engelen die ons bewaren, tot in de eeuwen der eeuwen, amen.