WACHTER NAAST HET KRUIS 

door Joost Koopmans; Roerom april 2008

De Titus Brandsma Gedachteniskerk in Nijmegen is een centrum van karmelitaanse spiritualiteit. Het gebouw alleen al heeft een 'iconografisch programma' te bieden: ramen en muurschilderingen vormen een zodanige eenheid, dat van een boodschap sprake is. Die boodschap wordt als een spiegel voorgehouden aan ieder die met aandacht de kerk bezoekt en zich opent voor haar geestelijke ruimte. Dankzij 'kerkwachten' is de kerk 's zondags én alle dagen van de week te bezichtigen of liever 'te ondergaan'. Met Frans Pernot, kerkwacht, heb ik een gesprek. Wat bezielt hem zo'n hele dag in de kerk te zijn?

Frans Pernot (57) is afkomstig uit Limburg. Zijn religieuze opvoeding was wel katholiek, maar niet streng. Op zijn twintigste ging hij psychologie studeren. 'Vooral om mezelf beter te begrijpen.' Om dit zelfonderzoek te verdiepen ging hij zich specialiseren in astrologie. In 1984 studeerde hij, als eerste psycholoog in Nederland, af op een scriptie over de integratie van persoonlijkheidspsychologie en astrologie. Op basis van de Waarderingstheorie en Zelfconfrontatiemethode van de psycholoog Hubert Hermans ontwikkelde Frans een methodiek van astrologisch georiënteerd zelfonderzoek in samenwerking met een begeleider. Maar door zich volledig te identificeren met wat de horoscoop over zijn karakter zei, raakte Frans in een crisis.

Holle spiegel

Frans vertelt wat hem overkwam. 'Geloof in astrologie en het beoefenen daarvan kan resulteren in gelijkvormigheid aan de wereld. Je ontleent je identiteit en je houvast aan iets buiten je, iets wat net als jezelf geschapen is. Vanuit je tijdruimtelijk gesitueerd zijn projecteer je je psyche op de buitenwereld en haalt deze vervolgens weer naar binnen. Als je niet uitkijkt raak je verstrikt in wat ik je horospook noem, een gigantische holle spiegel waarin je jezelf opsluit, een spinnenweb waar je niet meer op eigen kracht uitkomt. Dit is mij althans overkomen en ik ben zeker niet de enige.'

Van bijgeloof...

'Ik kwam tot het besef dat de astrologie, die ik altijd gezien heb als een voorwetenschappelijke manier om de werkelijkheid weer te geven en te begrijpen, een soort bijgeloof voor me was geworden, mijn enig houvast. Maar mijn leven raakte totaal ontwricht; ik had geen enkele zekerheid meer. De astrologie had mijn leven totaal versnipperd. Ik moest eruit gehaald worden en dat was alleen maar mogelijk door radicaal met de astrologie te breken. Ik had therapeutische hulp nodig, zocht ook een pastor op, ging bidden en vieren. En wat geen enkele psychotherapie voor elkaar kreeg: ik raakte mijn levensangst kwijt en kwam tot gemoedsrust.'

... tot geloof

'Waarom dit zo werkte is voor mij nu evident. Alleen een relatie met de levende Christus kan je bevrijden van krachten en machten die je gevangen houden. Astrologie gaat over het micro-macrokosmische betrekkingsgebeuren, spiritualiteit over het godmenselijk betrekkingsgebeuren. Daarin word je omgevormd tot wie je wezenlijk bent, kind van God, geschapen naar zijn beeld en gelijkenis. Het is een misverstand dat God en macrokosmos identiek zijn. God is de Schepper en de rest is geschapen. In de astrologie zie je jezelf weerspiegeld in de sterren, maar de sterren zien jou absoluut niet. Je bevestigt jezelf als uniek wezen, maar je wordt ook verschrikkelijk eenzaam. God die van mij houdt en mij volledig aanvaardt en bevestigt in mijn persoon zijn, heeft mij daarentegen laten weten: 'Ik zal jouw zon, jouw maan, jouw sterren zijn, ik zal altijd bij jou zijn.'

Een Pinksterervaring

'Heel ingrijpend was de dood van mijn moeder, die ik intensief op haar sterfbed heb begeleid. Zij had al geruime tijd last van hartzwakte en leed veel pijn als gevolg van beknelde zenuwen. In het jaar voor haar overlijden, toen ik zelf in mijn crisis zat, heb ik intensief contact met haar gehad. Met Pasen 1996 kon ik haar vertellen over mijn religieuze ommekeer. Zij merkte dat ik nog nooit zoveel gemoedsrust had getoond en het was alsof ze toen pas haar zorg en bezorgdheid voor mij kon loslaten. Een week later ging ze razendsnel achteruit en daags voor Hemelvaart zei ze dat ze zou gaan sterven. Na de ziekenzalving moest ze echter nog tien dagen lang een heftige doodstrijd doorstaan en op Pinksterzaterdag overleed ze. In die tien dagen heb ik veel voor en met haar gebeden. Ik ben, zeg maar, met haar meegegaan tot de hemelpoort. Tussen haar overlijden en begrafenis voelde ik mij zo sterk geraakt door Gods geestkracht dat ik het een pinksterervaring zou willen noemen. Het leek wel of ik iets proefde van het eeuwige leven dat ons wacht wanneer we sterven. In ieder geval voelde de dood van mijn moeder voor mij als een spirituele geboorte en ik wilde een religieus leven gaan leiden.'

Omvorming

'Toen ik mijn leven weer op de rails kreeg, heb ik vier jaar geestelijke begeleiding ontvangen van een aan het Titus Brandsma Instituut opgeleide religieus. Zij heeft mij geholpen om, na jaren van turbulentie, van doorbraak- en afbraakervaringen, stabiliteit te vinden in mijn geestelijk leven en dit in te bedden in mijn dagelijks leven. In de Karmelspiritualiteit vond ik woorden en beelden voor mijn levensverhaal. Ze vormde mij om van iemand die zichzelf zocht naar iemand die zich door God laat vinden.'

De Karmel

'In de open kloostergemeenschap van de karmelieten in Nijmegen heb ik mijn spiritueel thuis gevonden. Zij biedt mij een evenwicht tussen gebedsleven, gemeenschapsleven en werkzaam leven. Mijn vrijwilligerswerk bij het Titus Brandsma  Memorial is een mix van hart-, hoofd-, en handactiviteit. Als kerkwacht heb ik rust en ruimte voor contemplatie. Als mede-redacteur van de Nieuwsbrief van het Titus Brandsma Memorial bevorder ik verspreiding van informatie en communicatie en als lid van de groep die de Tuin van Titus bijhoudt, mag ik lekker in de aarde wroeten. Zoals de astrologie mij versnipperde, zo heeft deze spiritualiteit mij teruggebracht naar de eenvoud.'

Vrij voor God

Kerkwacht zijn vat Frans dus op als een vorm van contemplatie. Dit gebouw binnengaan is een geestelijke ruimte binnenkomen. In een veelkleurig palet van muurschilderingen en glas-in-lood-ramen ontvouwt zich hier namelijk een 'icoon van christelijk leven'. Voor de trappen van het voormalig priesterkoor bevindt zich in het midden een groot liggend houten kruis waarop de gedachteniskruisjes worden gelegd voor mensen die vanuit deze kerk zijn begraven of gecremeerd. 'Ik voel me hier als wachter naast het kruis', zegt Frans. 'We komen er samen als volk van God om te vieren en op dagen dat ik de wacht houdt, maak ik me helemaal vrij voor God en voel me opgenomen in zijn ruimte. Als bezoekers er om vragen, maak ik met hen een rondgang door de kerk. Zo kan ik ook met anderen delen wat deze ruimte te bieden heeft. Naast dit vrijwilligerswerk ben ik ook nog actief in twee verpleeghuizen. In het contact met dementerende ouderen ervaar ik datgene wat mij erg veel voldoening schenkt: eenvoud, ongedwongenheid met een lach en een traan, nabijheid.'

De Titus Brandsma Gedachteniskerk aan het Keizer Karelplein in Nijmegen/Centrum is open van 8.00 tot 16.00 u.; op maandag, vrijdag en zondag van 10.00 tot 16.00 u.